Nesimi, edebiyata olan tutkusuyla öne çıkan bir şairdi ve Azerbaycan Türkçesi, Farsça ve Arapça’yı şiirlerinde ustaca kullanmıştı. Ancak, dönemin İslam otoriteleri Nesimi’nin fikirlerini hoş karşılamadı ve 1417’de idam edildi. Bu kısa yazıda, Nesimi’nin hayatına ve şiirlerine hızlı bir bakış atacak; mistik atmosferi ve derin anlamıyla iz bırakan eserlerine dair bir özeti sunacağız.
Har İçinde Biten Gonca Güle Minnet Eylemem
Har içinde biten gonca güle minnet eylemem
Arabi farisi bilmem, dile minnet eylemem
Sırat-i müstakim üzre gözetirim rahimi
iblisin talim ettiği yola minnet eylemem
Bir acaip derde düştüm herkes gider karına
Bugün buldum bugün yerim, hak kerimdir yarına
Zerrece tamahım yoktur şu dünyanın varına
Rızkımı veren hüda’dır, kula minnet eylemem
Oy Nesimi, can Nesimi ol gani mihman iken
Yarın şefaatlarım ahmed-i muhtar iken
Cümlenin rızkını veren ol gani settar iken
Yeryüzünün halifesi hünkara minnet eylemem
Yoluna Canlar Fedadır Ya Aliyyelmürtaza
Yoluna canlar fedadır ya Aliyyelmürtaza
Destgirin hem Hüdadır ya Aliyyelmürtaza
‘Lahmüke lahmi’ dedi çün ol şefiülmüznibin
Ol da hakkında nidadır ya Aliyyelmürtaza
Zülfikarın haricin boynundan eksik olmasın
Sana Hakktan bu atadır ya Aliyyelmürtaza
Ey şu kimse sevmedi bunda seni anda olur
Havz-ı kevdesden cüdadır ya Aliyyelmürtaza
Kim ki zahir görmedi nakşında nakkaaşı ayan
Bi-basirettir a’madır ya Aliyyelmürtaza
Bu Nesimî mehdin okur,kıl inayet sen ana
Eşiğinde bir gedadır ya Aliyyelmürtaza
Yaptığımız Kabe’dir
Yaptığımız Kabe’dir
Yıktığımız kilise
Şu bizim seyranımız
Bir seyrana benzemez
Süleymanlar içinde
Ali bir Süleyman’dır
Süleymanlar bildiler
Süleyman’a benzemez
Abdesimiz katlanmak
Namazımız sabretmek
Biz bir oruç tutarız
Ramazana benzemez
Kitabımızda kıl var
Dağlar kadar görünür
Bir bir âyet okuruz
Bir Kur`an’a benzemez
Kul Nesimi sen seni
Mânâ bilir söylersin
Biz bir deniz geçeriz
Bir ummana benzemez
Yandı Yürek Yâr Elinden
Yandı yürek yâr elinden
Bilmem yara ne edeyim
Takatım yok dosta varam
Çare bilmem ne edeyim
Bir yara dışardan olsa
Halk ona bir merhem çalar
Benim yaram içerdendir
Çare bilmem ne edeyim
İki hekim geldi üstüme
Biri dilli birisi lal
Dilliye cevap veremedim
Bilmem ki lala ne deyim
Nesimi’ye dediler ki
Derdine bir derman ara
Bize derman Hakk’tan ola
Çare bilmem ne edeyim
Vahdet Kaynağından Dolu İçenler
Vahdet kaynağından dolu içenler
Kanmıştır badeye şarap istemez
Hakikat sırrına candan erenler
Ermiştir mahbuba mihrap istemez
Bu yolda can yoktur, canan isterler
Gönül kabesinde erkan isterler
Adem’e secdeyi her an isterler
Başka bir ibadet, sevap istemez
Ariftir mushaftan dersler okuyan
Tevrat’ı İncil’i ezber okuyan
Cemal-i mushafı bir bir okuyan
Almıştır fermanı Kur’an istemez
Nesimi’yem aşkla zar-u zar olan
Ezel ikrarında ber karar olan
Kiramen katibe yar-ı gar olan
Düşmüştür defteri kitap istemez
Uykudan Uyanmış Şahin Bakışlım
Uykudan uyanmış şahin bakışlım
Dedim sarhoş musun söyledi yok yok
Ak elleri elvan elvan kınalı
Dedim bayram mıdır söyledi yok yok
Dedim ne gülersin dedi nazımdır
Dedim kaşın mıdır dedi gözümdür
Dedim ay mı doğdu dedi yüzümdür
Dedim ver öpeyim söyledi yok yok
Dedim aydınlık var dedi aynımda
Dedim günahım çok dedi gönlümde
Dedim mehtap nedir dedi koynumda
Dedim ki göreyim söyledi yok yok
Dedim vatanım mı dedi ilimdir
Dedim bülbül müdür dedi gülümdür
Dedim Nesimî Şah dedi kulumdur
Dedim satar mısın söyledi yok yok
Sorma Be Birader Mezhebimizi
Sorma be birader mezhebimizi
Biz mezhep bilmeyiz yolumuz vardır
Çağırma meclis-i riyaya bizi
Biz şerbet bilmeyiz dolumuz vardır
Biz müftü bilmeyiz fetva bilmeyiz
Kıl ü kal bilmeyiz ifta bilmeyiz
Hakikat bağında hata bilmeyiz
Şah-ı Merdan gibi ulumuz vardır
Bizlerden bekleme zühd ü ibadet
Tutmuşuz evvelden rah-ı selamet
Tevalla olmaktır bize alamet
Sanma ki sağımız solumuz vardır
Ey zahit surete tapma hakkı bul
Şah-ı velayete olmuşuz hep kul
Hakikat şehrinden geçer bize yol
Başka şey bilmeyiz Ali’miz vardır
Nesimi esrarı faş etme sakın
Ne bilsin ham ervah likasın hakkın
Hakk’ı bilmeyene Hak olmaz yakın
Bizim Hak katında elimiz vardır
Şem’e Düşen Pervâneler
Şem’e düşen pervâneler
Gelsin bir hoşça yanalım
Aşka düşen divâneler
Gelsin bir hoşça yanalım
Yanmaktır bizim kârımız
Harcedelim hep varımız
Pervâneler yâranımız
Gelsin bir hoşça yanalım
Varım söylen şol bülbüle
Neden âşık olmuş güle
Ermek istersen ol Kül’e
Gelsin bir hoşça yanalım
Bülbül yuvan yıkıldı mı
Yavrun yere döküldü mü
Ölüm sana dokundu mu
Gelsin bir hoşça yanalım
Nesimî döğünsün taşlar
Akıtalım gözden yaşlar
Hak tariktir hey kardaşlar
Gelsin bir hoşça yanalım
Seher Oldu Ey Nigarım
Seher oldu ey nigarım
Belki gidem diyarımdan
Felek zulmedip ayırdı
Beni gül yüzlü yarımden
Ölen bilir kalan bilir
Seni turap olan bilir
Muhabbet kokusu gelir
Yel estikçe damarımdan
Senin elin bana ermez
Benim gözüm seni görmez
Murayiler kain olmaz
Ayırır yari yarinden
Seyit Nesimi’nin ahı
Gidenler gelmez bir dahi
Medet ey kulların şahı
Mahrum koyma didarından
Sabahın Seherinde Kakdım Uyandım
Sabahın seherinde kakdım uyandım
Meded,günahlarım bağışla sultan
Şah-ı Merdan görünür gözüme
Meded,günahlarım bağışla sultan
Mücizat gösterdi dıvara bindi
Seksen bin erlere ser-çeşme oldu
Rum’un gözcüsü pirimdir kendisi
Meded,günahlarım bağışla sultan
Aman meded arşda,kürsde ulusun
Pirim Hünkar Hacı Bektaş Veli’sin
Günahlar kılmaz Muhammed Ali’sin
Meded,günahlarım bağışla sultan
İmam-ı Hasan’ı yanımda bildim
İmam-ı Hüseyn’in nurunu gördüm
İmamlar serveri Zeynel’den…
Meded,günahlarım bağışla sultan
Ol İmam Bakır’ı seven yorulmaz
Adım kandır günahlara kalınmaz
Okur İmam Cafer sırrı bilinmez
Meded,günahlarım bağışla sultan
Mansur’u dara çektiler dönmedi
Musay-ı Kazım’ın kanı dinmedi
Remiz çalındı kimseler bilmedi
Meded,günahlarım bağışla sultan
Muhammed Taki’den Naki’ye erdim
Askeri dilimde tespihim virdim
Alemler serveri Mehdi…
Meded,günahlarım bağışla sultan
Ademin cennette nurunu gördüm
Rıza ile meydanda durdum
Melekler Adem’e secde etti
Meded,günahlarım bağışla sultan
Seyyid Nesimî’nin mühib yarisin
………….. şem’in yansın çırasın
Şah-ı Merdan cümlesinden olsun
Meded,günahlarım bağışla sultan
Merhaba, Hoş Geldin, Ey Ruh-i Revanım, Merhaba!
Merhaba, hoş geldin, ey ruh-i revanım, merhaba!
Ey şekerleb yar-i şirin, lamekanım, merhaba!
Çün lebin cam-i cem oldu nefhe-i Ruhülkudus,
Ey cemilim, ey cemalim, behr-ü kanım, merhaba.
Könlüme heç senden özge nesne layık görmedim,
Suretim, aklım, ugulum, cismü canım, merhaba.
Ey melek suretli dilber, can fedadır yoluna,
Çün dedin lehmike lehmi, gane kanım, merhaba.
Geldi yarim naz ile, sordu, Nesimi, nicesen?
Merhaba, hoş geldin, ey hırdadehanım, merhaba.
Kemter Kuluyum Ali’nin Ol Şah-ı Karemdir
Kemter kuluyum ALİ’nin ol Şah-ı karemdir
HASAN başımın tacı, HÜSEYN gözümde nemdir
İmam ZEYNEL’ABA, BAKIR mihr-i hürremdir
‘Ve salli ala seyyidina al-i Muhammed’
İmam CAFER-İ SADIK gibi bir dahi arifan
İmam MUSY-I KAZIM olmaya sultan
Cihan yüzünü görse değer o şah-ı Horasan
‘Ve salli ala seyyidina al-i Muhammed’
İmam MUHAMMED TAKİ gözlerime ayni ziyadır
İmam NAKİ sayesi ol mürg-ü Hümadır
İmam Hasen-ül Askeri derdimize ayni şifadır
‘Ve salli ala seyyidina al-i Muhammed’
MUHAMMED MEHDİ zuhur ede nihan kalmaya perde
Havariçler geçse gerek tig-ü teberde
Seyyid Nesimî mehdin okur şam-u seherde
‘Ve salli ala seyyidina al-i Muhammed’
Kalbim Defter, Dilim Kalem Yazarım
Kalbim defter, dilim kalem yazarım
Hakikat emrini duyaldan beri
Yitirdim Leyla’mı gurbet gezerim
Mecnun gibi aşka uyaldan beri
Bize dört kitaptan haber verildi
Kamil olduk akıl başa derildi
Kafir Şeytan merdut oldu sürüldü
Hakkın dergahından sürelden beri
Çıkıncak Mi’raca Hazret-i İmam
Diledi Mevladan ümmetin tamam
Nur ile sarıldı bu cümle alem
Saadet tacını geyelden beri
Mahlasım Nesimî ismim ALİ’dir
Bu çarh dönmektedir, sanman halidir
Şükür kalbim iman ile doludur
Cürm-ü isyanımız bilelden beri
Kadir Geceleri Fırsat Sizindir
Kadir geceleri fırsat sizindir
Böyle Hakk mihmanı can ele girmez
Peygambere yüzler sürmek bizimdir
Gitti bu günkü gün dün ele girmez
Azrail el sunar alır canı
Cehteyle burada menzil alasın
Nasip olur mu bir daha göresin
Duasın alacak kul ele girmez
Kimler dinler avazını ününü
Allah’ın velisi imam soyunu
Böyle Hakk mihmanı can ele girmez
Özünü kul eyle iman bulasın
Ey Nesimi sakın durup oturma
Sırrını sakla nadana taş götürme
Cehteyle de imanını yitirme
Zay edersin din iman ele girmez
Her Dil Alem Serveririz Ya Muhammed Ya Ali
Her dil alem serveririz ya Muhammed ya Ali
Cümlenin hem mihterisiz ya Muhammed ya Ali
Hadi- i rahman çü sizsiz her dü alemde bu gün
Cümle nazır manzarısız ya Muhammed ya Ali
Du cihanın afitab u mab- tab u şems’ısız
Zulmetin hem enverisiz ya Muhammed ya Ali
Şanınızda geldi hem taba ve yasin hel eta
Ve’d- duhanun defterisiz ya Muhammed ya Ali
Ayet- i lev- lak ilen hem la- fetanın ma’nisi
Lahmike lahmi yerisiz ya Muhammed ya Ali
Emr- i ma’rufun beyanı sizden oldu aşkar
Nehy işlerden berisiz ya Muhammed ya Ali
Dürr- i şeb- var ile gevher nutkunuzdur bi- güman
La- mekanın cevherisiz ya Muhammed ya Ali
Ol zaman kim kıldınız cümcümeyi ihya eden
Padişah- ı Berberisiz ya Muhammed ya Ali
Hayberiler tek zeberdesti yine katl eyleyen
Öldüren hem Anterisiz ya Muhammed ya Ali
Tanlagı günde şefa’at hem yine sizden olur
Hem ResUl ü Haydarisız ya Muhammed ya Ali
Fatıma Zehra betül- i kurratü’l aynı resul
Bab- ı Şeberr ü Şübbersiz ya Muhammed ya Ali
Şah Zeynü’l- Abidindir ol imam- ı reh- nüma
Şah Bakır Ca’ferısiz ya Muhammed ya Ali
Musi- i Kazım imam ü hem Rıza vü hem Taki
Hem Ali- i Askerisiz ya Muhammed ya Ali
Mehdi- i sahib- zamandır Hadi- i rahman bu gün
Evvel ü hem ahırısız ya Muhammed ya Ali
Tanlağı günde şefa’at sizden umar has uam
Şah- ı yevmü’l- mahşerisiz ya Muhammed ya Ali
Ma’den – i sıdk u safa vü hem yine lutf u kerem
Hem sadefin cevherisiz ya Muhammad ya Ali
Bu fakir – i bi – neva sizden umar her dem deva
Lutf ile ihsan verisiz ya Muhammed ya Ali
Bu Nesimi pür – zebandır vasfınıyzda neylesin
Gece gündüz sözlerisiz ya Muhammed ya Ali
